Zdjęcie
Jurij Ławrynenko, 1949 / Sygn. FIL00376
© INSTYTUT LITERACKI
Powrót do listy

JURIJ ŁAWRYNENKO

Biografia


PISARZ, PUBLICYSTA
ur. 3 maja 1905 r. w Chiżyńcach (Хижинці) na Ukrainie
zm. 14 grudnia 1987 r. w Nowym Jorku
Pseudonim: Jurij Dywnycz

Literaturoznawca, krytyk i publicysta.
Urodził się na Kijowszczyźnie jako syn rolnika. W 1926 r. ukończył w Humaniu szkołę sadowniczą. Nie czując powołania do rolnictwa zapisał się na wydział historyczno-filologiczny Uniwersytetu Charkowskiego (Instytut Oświaty Ludowej). Po sześciu latach studiów uzyskał tytuł kandydata nauk u prof. Aleksandra Biłećkiego i opublikował trzy rozprawy: Bakintnyj Ełłan (1929), Wasyl Czumak (1930) i Twóczość Pawła Tyczyny (1930). 
W 1929 r. za opublikowanie w piśmie młodzieżowym artykułu zdradzającego orientację zachodnią ogłoszono go burżuazyjnym nacjonalistą, usunięto z uniwersytetu i pozbawiono prawa do pracy naukowej. Jego prace potępiono w prasie. Zatrudniony w dzienniku Wisty WUCWK, odmówił wzięcia udziału w akcji niszczenia teatru Berezyl i jego kierownika. Zwolniony z pracy, przez dwa miesiące był bezrobotny. Oczekując aresztowania postanowił wyjechać do Ałma Aty. Aresztowano go na dworcu, w czasie śledztwa próbowano go zmusić do przyznania się, iż był aktywistą ukraińskiej ogranizacji terrorystycznej. Zwolniony, przez trzy miesiące pracował jako ogrodnik w komunalnym zarządzie zieleni.
5 lutego 1935 r. został aresztowany. W ciągu szesnastu miesięcy śledztwa nie podpisał ani jednego protokołu z przesuchań i został zesłany do obozu koncentracyjnego na arktycznej wyspie Tajmyr w okolicach Norylska. Spędził tam trzy i pół roku mieszkając w namiocie. W kwietniu 1937 r. ocalawszy z masowych egzekucji więźniów, wraz z dwustoma towrzyszami, został zesłany na północny Kaukaz, gdzie mieszkał do wybuchu wojny, pozbawiony praw obywatelskich i prawa do pracy.
W 1942 r. ucieka przez front do Kijowa, następnie na tereny dawnej Galicji, gdzie zostaje aresztowany przez Niemców i wysłany jako robotnik przymusowy do Austrii. Pracuje w okolicach Bregencji. Uwolniony przez armię francuską zostaje w Austrii. Dokształca się z zakresu historii, sojologii, literatury i filozofii. W latach 1947-1948 wydaje pismo nowej emigracji ukraińskiej Ukrainski Wisty, bierze udział w organizacji Ukraińskiej Rady Narodowej. Wydaje książki Socjalizm a rewolucja ukraińska, Doświadczenie rewolucji 1917 roku, W maskach epoki i kilka prac publicystycznych. Z obawy przed deportacją do Sowietów pisze i działa pod pseudonimem Jurij Dywnycz.
21 kwietnia 1950 r. przyjeżdża do Nowego Jorku, przez jakiś czas pracuje jako pielęgniarz w szpitalu, potem w redakcji pisma Swoboda, wydaje książkę Ukrainian Communism and Russian Policy toward the Ukraine, która spotkała się ze znakomitym przyjęciem i recenzjami w amerykańskich, angielskich, francuskich, belgijskich i niemieckich pismach naukowych.
W latach 1955-1960 wraz z Iwanem Koszeliwcem redaguje monachijskie pismo Ukrajinska Literaturna Hazieta. Był organizatorem Zjednoczenia Pisarzy Ukraińskich Słowo w Nowym Jorku, pracował z młodymi pisarzami i wspierał debiutujących literatów. Był zaciekle zwalczany przez sowiecką propagandę.
Jerzy Giedroyc nawiązał z nim kontakt w listopadzie 1957 r. i w pierwszym liście zaproponował mu opracowanie antologii literatury ukraińskiej z lat 1917-1933. J. Ławrynenko podjął się tego wyzwania, antologia zaplanowana początkowo na 300 stron ostatecznie liczy blisko tysiąc. Rozstrzelane odrodzenie (Rozstrilane Widrodżenia) było pionierskim dziełem, opublikowanie w polskim wydawnictwie zrobiło wielkie i pozytywne wrażenie w kręgach nie tylko emigracji ukraińskiej, ale i wśród czytelników na sowieckiej Ukrainie. Książkę na stosunkowo dużą skalę przemycano do Polski i ZSRR. Tom jest wznawiany do dziś - w pierwszej dekadzie XXI. wydano go na Ukrainie dwa razy (2001, 2007).   
Redaktor regularnie korespondował z autorem do 1960 r., a w tym czasie J. Ławrynenko opublikował na łamach „Kultury” tylko jeden artykuł. Mimo starań Jerzego Giedroycia nie udało się mu namówić Ławrynenki do pisania.
Bibliografia dzieł krytycznych literackch i publicystycznych J. Ławrynenki zawiera ponad 300 pozycji.

Wybrane publikacje:

  • W tomie korespondencji Jerzego Giedroycia z emigrantami ukraińskimi z lat 1950-1982 (Archiwum Kultury, tom 8, Czytelnik 2004, opracowanie. Bogumiła Berdychowska, tłumaczenie. Ola Hnatiuk) ukazał się korpus 62. listów wymienionych pomiędzy Redaktorem i J. Ławrynenką.
  • W tomie Zamiłowanie do spraw beznadziejnych. Ukraina w Kulturze 1947-2000 (wybór i opracowanie Bogumiła Berdychowska), który ukazał się w serii W kręgu paryskiej Kultury (t. 11, wyd. IK i IL, Warszawa 2016) opublikowano m.in. liczne wzmianki n.t. twórczości J. Ławrynenki. 
  • W opublikowanej w USA antologii Kultura Essays (wyd. The Free Press, New York, 1970) znalazł się artykuł J. Ławrynenki Literatura sytuacji pogranicznych z 1959 r..
Pomiń sekcję linków społecznościowych Facebook Instagram Vimeo Powrót do sekcji linków społecznościowych
Powrót na początek strony